الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی

الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی^[1]

با تشخیص جنس پارچه‌‌ی لباسی که بر تن داریم، می‌توانیم اعتراف کنیم نسبت به طبیعت متعهد هستیم؟ چون بلوز پنبه‌ای پوشیده‌ایم خودمان را یک دوستدار طبیعت بدانیم یا باید آگاه بود که برای تولید یک تیشرت پنبه ای ۲۷۰۰ لیتر آب نیاز است؟!

مرجع: لوان تِکس Levantex (بیست و سوم مارچ ۲۰۲۰)

مترجم: هدا فهیم

تخمین زمان مطالعه: ۵ دقیقه

مقدمه:

اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی از تمامی پارچه‌های موجود در بازار ارائه دهیم، در مقیاس کلی می‌توان گفت که دو گونه‌ی اصلی وجود دارد: پارچه‌های طبیعی و پارچه‌های مصنوعی؛همچنین پارچه‌هایی وجود دارد که از ترکیبب الیاف طبیعی و مصنوعی تولید می شوند.در این متن از مدمگ یک تحلیل کامل از اینکه کدام یک از آنها بهتر است ارائه خواهیم داد. به این دلیل که واژه های “راحتی” و “بهتری” واژه هایی کاملاً نسبی هستند، ما در اینجا از پاره‌ای کلمات کلیدی استفاده می‌کنیم تا بشود موضع منصفانه‌ای نسبت به هر دو این نوع پارچه‌ها گرفت. در نوشته‌ی پیش رو، اثرات زیست محیطی، مزیت‌ها و زیان‌های مُدِ روز بودن و نظرات مشتریان را مورد توجه قرار خواهیم داد. اما قبل از اینکه بخواهیم بحث را آغاز کنیم، بگذارید اول مشخص کنیم هر یک از این پارچه‌ها دقیقاً چه هستند، همچنین برای این که نگاهی کلّی و شفاف داشته باشیم مثال‌هایی از هر دو دسته خواهیم آورد. 

الیاف و پارچه های طبیعی

این نوع پارچه‌ها از الیاف با منشأ حیوانی و گیاهی تولید شده و الیاف طبیعی نامیده می‌شوند. مواد خام و طبیعی در درجه‌ی اول از گیاه یا حیوان گرفته‌شده، به صورت رشته‌هایی درآمده سپس بافته‌شده تا در نهایت پارچه‌های طبیعی حاصل آیند. خود الیاف طبیعی دو نوع اصلی دارند: نوع اول الیاف با منشأ حیوانی هستند مانند پشم که از گوسفند گرفته می شود و ابریشم که از کرم های ابریشم تولید می‌شود. نوع دوم الیاف با منشأ گیاهی هستند که پنبه و کنف هندی از این گروهند. 

نمونه ها

اهمیت الیاف طبیعی از زمانی که نسل بشر شروع به پوشاندن بدن خود کرد به‌تمامی مشخص گردید. برای درک این موضوع باید قرن‌ها به عقب برگردید، زمانی که انسان‌های نخستین برای پوشاندن بدن، دست به دامان پوست حیوانات یا برگ های بزرگ شدند. این نقطه‌ی شروعِ استفاده از الیاف طبیعی بود. تا به امروز، هزاران تن پارچه از الیاف طبیعی در سرتاسر جهان تولید می شوند که در ادامه به چندتا از مهم ‌ترین آنها می پردازیم:

لینن: احتمالاً  قدیمی‌ترین پارچه‌های تولیدی از الیاف لینن بافته شده‌اند. این الیاف از گیاه کتان حاصل می‌شود. آنها قابل شست و شو، ضد آلرژی و مقاوم در برابر اشعه آفتاب هستند. 

ابریشم: نوعی پارچه است که محصول پیله‌ی کرم ابریشم است. پارچه های ابریشمی بافت زیبایی دارند، بسیار محکم و همین‌طور ضد آلرژی هستند.

پنبه: این نوع پارچه ها از گیاه پنبه بافته می‌شوند. پارچه‌های تولیدی از این گیاه با اختلاف بسیار از سایر پارچه‌ها، راحت‌ترین پارچه های موجود هستند همچنین که با دوام، نرم و متنوع ‌اند.

چرم: چرم در اصل از پوست حیوانات به دست می‌آید. مقاومت آن به کشش بسیار بالا بوده و باعث می‌شود نسبت به پاره شدن بسیار مقاوم باشد.

الیاف مصنوعی

پارچه هایی که از مواد مصنوعی تولید شده و طی فرایندهای شیمیایی حاصل می‌آیند پارچه ها و الیاف مصنوعی نامیده می‌شوند. در طول فرآیندهای شیمیایی، الیاف مصنوعی با استفاده از دستگاهی به نام دستگاه نخ­ریسی پدید می‌آیند. از این جهت که این الیاف بسیار ارزانتر از انواع طبیعی هستند، جایگزین خوبی برای فیبرهای طبیعی محسوب می شوند. محبوبیت این الیاف مصنوعی روز به روز بیشتر می شود تا حدی که تقاضا برای پارچه های پلی استری سر به فلک کشیده است. در حال حاضر این پارچه بیشترین استفاده را داشته و میزان مصرف آن گوی سبقت را از پارچه‌های پنبه ای ربوده است.

نمونه‌ها

پلی استر: این الیاف از زغال سنگ و نفت تهیه می‌شوند. پارچه های تولیدی از این الیاف دوام بالایی دارند اما به هیچ عنوان قابلیت گردش هوا ندارند.

ریون: پارچه‌های ریون از الیاف نیمه‌مصنوعی به دست می آیند. آنها را می توان به عنوان جایگزین ابریشم و پشم مورد استفاده قرار داد.

اکریلیک: این الیاف مصنوعی از پلیمر آکریلونیتریل ایجاد می شوند. این پارچه ها در برابر گرما کیفیت خود را به خوبی حفظ کرده لذا می توان از آنها برای تولید خز مصنوعی استفاده کرد.

میکروفیبرها: این رشته‌ها عمدتاً از پلی استر تولید می‌شوند. پارچه‌های میکروفیبر از الیاف فوق العاده کوچکی تشکیل شده اند و پارچه ی حاصل از آنها برای تمیز کردن بسیار کارآمد است. 

مزیت‌ها و عیب‌های پارچه های طبیعی

پارچه های طبیعی همانند بسیاری دیگر از پارچه ها حسن‌ها و نقص‌های خود را دارند. وقت آن است که به بررسی خوبی ها و بدی های این پارچه‌های دیرین بپردازیم:

مزیت‌ها

اولین مزیت، سازگاری با طبیعت است که سبب شده این پارچه ها مطلوب همگان باشند. این پارچه ها جذب آب بالایی دارند لذا آب را سریعاً جذب خود می‌کنند. به همین دلیل استفاده از این پارچه‌ها برای تولید محصولاتی مانند حوله، روتختی و ملحفه بسیار خوب است. الیاف طبیعی با دوام هم هستند چرا که ساختار سلولزی^[2] دارند. بیشتر پارچه‌های طبیعی قابلیت گردش هوا دارند، پذیرای هوای گرم‌اند و قابل تجزیه هستند. پارچه های تولید شده از الیاف طبیعی دورکننده‌ی بخارند لذا بسیاری از افراد مایلند در روزهای داغ تابستانی لباسی از جنس پنبه بپوشند.

عیب‌ها

برای تولید تنها یک تیشرت پنبه ای ۲۷۰۰ لیتر آب نیاز است. بله فقط یک عدد تیشرت! در نتیجه پارچه‌های پنبه‌ای سبب آسیب به محیط زیست می‌شوند. علاوه بر این، گیاهان پنبه‌ای که از لحاظ ژنتیکی تغییر یافته‌اند قابل تکثیر نیستند یعنی برای داشتن دانه های پنبه‌ی بیشتر باید آب بیشتری هم مصرف کرد. به غیر از این موارد، در مزارع تولید انبوه پنبه، حجم زیادی از آفت کش استفاده می شود که به نوبه ی خود سبب آسیب به محیط زیست می‌شوند.

بیشتر بخوانید: آینده‌ی دنیای مُد و تکنولوژی

امتیازها و عیب‌های پارچه‌های مصنوعی

مزیت‌ها

مهمترین حسن پارچه‌های مصنوعی این است که بسیار بسیار ارزانتر از پارچه‌های طبیعی هستند. الیاف طبیعی خالص بسیار گران هستند لذا الیاف مصنوعی می‌توانند جایگزین خوبی برای آنها باشند. این نوع پارچه ها در برابر لک شدن مقاوم بوده و در نتیجه لباس های تولید شده از این پارچه ها برای استفاده روزمره بسیار مناسب می‌باشند. بسیاری از این پارچه ها ضد آب هم هستند در حالیکه بسیاری از پارچه های طبیعی چنین قابلیتی ندارند.

عیب‌ها

وقتی شروع به صحبت راجع به پارچه های مصنوعی می کنیم، اولین مشکلی که به چشم می‌آید ماهیت تخریب ناپذیری آنها در محیط زیست است. این پارچه ها برای محیط زیست زیان‌آور هستند چرا که در طول زمان در طبیعت تجزیه نمی‌شوند. لباس های تهیه شده از پارچه های پلی استری بسیار تمیز و مرتب به نظر می رسند ولی وقتی آن ها را می پوشید با مشکل عدم گردش هوا مواجه خواهید شد. مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید پارچه های مصنوعی نیز برای محیط زیست کاملا مضر هستند.

بیشتر بخوانید: فست فشن: هیولایی در کمد لباس های ما

اثرات زیست‌محیطی الیاف طبیعی و مصنوعی

یک تصور غلط رایج که حین خواندن این مطلب ممکن است به ذهن شما خطور کند این است که الیاف طبیعی اصلاً به محیط زیست آسیب نمی‌رسانند ولی تمامی الیاف مصنوعی آسیب‌زا هستند. برای مثال پنبه و پلی استر هر دو به یک میزان به محیط زیست آسیب می رسانند، چرا که فرایند تولید آنها از نظر مواد شیمیایی و افزودنی هایی که حین تولید استفاده می شود مشابه هستند. مواد شیمیایی مانند ترکیبات سفیدکننده یا پاک‌کننده‌‌ها برای طبیعت سمی هستند. تولید پنبه نیازمند آب فراوانی است در حالی که تولید الیاف پلی استری نیازمند سوزاندن سوخت های فسیلی است که هر دو این موارد سبب آسیب به محیط زیست می شوند. پارچه های پنبه‌ای قابل تجزیه‌اند و پارچه های پلی استری نیز قابل بازیافت هستند.

به طور خلاصه، پارچه‌های طبیعی و مصنوعی، هردو نقاط قوت و ضعف خود را دارند و انتخاب آنها بستگی به هدفتان دارد. اگر لباس تابستانی می‌خواهید باید از پارچه های طبیعی استفاده کنید اما برای لبا‌س‌های زمستانی بهتر است پارچه های مصنوعی را انتخاب کنید. اگر می‌خواهید محیط زیست را حفظ کرده و زندگی سالمتری داشته باشید پارچه های طبیعی خصوصاً انواعی که قابلیت بازیافت و استفاده‌ی دوباره دارند بهترین انتخاب هستند.

---

^{[1] – Natural Fabrics vs Synthetic Fabrics}الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی

^{[2] – جسمی است جامد بی بو بی طعم و سفید رنگ و در آب و الکل حل نمیشود و آن فراوانترین و مهمترین گلوسیدهاست زیرا غشائ سلول همه گیاهان ازین ماده است . ۵۵ درصد چوب و کاه و جزو اعظم پنبه و کتان سلولز است . در صنعت به شکل کاغذ و ابریشم مصنوعی و ابریشم مصنوعی به کار میرود .فرهنگ معین.}