ضد مد یعنی چه؟ و ضد مد به چه کسی گفته می‌شود

حتماً شما هم در بین دوستان و خانواده‌تان شخصی را می‌شناسید که به مد علاقه‌ای ندارد و طبق عادات شخصی خودش لباس می‌پوشد، حتی شده که برخی از این اشخاص اعلام می‌کنند که مد یا فشن را دوست ندارند و از آن متنفرند؛ به این اشخاص ضد مد گفته می‌شود، اما ضد مد بودن لزوماً یک عادت یا اعتقاد فردی نیست، گاهی می‌تواند یک رویکرد کلان‌تر در حد جنبش‌های اجتماعی، جوان پسند و حتی مد گرایانه باشد! بله مد گرایانه، کمی پیچیده شد، از این جهت اگر می‌خواهید دقیقاً بدانید به چه چیزی ضد مد گفته می‌شود در ادامه با مدمگ همراه شوید.

ضد مد

ضد مد یک اصطلاح فراگیر برای سبک های مختلف لباس پوشیدن است که بطور آشکار بر خلاف جریان مد روز باشند. سبک‌های ضد مد ممکن است نشان دهنده یک رویکرد بی تفاوتی یا برگرفته از اهداف سیاسی یا کاربردی باشند که از پوشش بعنوان یک اولویت ثانویه یا نماد استفاده می‌کنند، این اصطلاح گاهی اوقات حتی برای مجموعه‌های طراحی شده توسط طراحان برجسته مد نیز به کار می‌رود، در این روند طراحان با تکیه بر یک فرهنگ یا اجتماع ضد مد، چیزهایی را خلق یا تبلیغ می‌کنند که از جریان اصلی مد روز پیروی نمی‌کند.

بررسی اجمالی

گاهی جریان‌های ضد مد باعث می‌شوند که انقلابی در نوع پوشش ایجاد شود یا آگاهانه و به طور عمدی برای بیان یک جنبش مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای مثال طرفداران نوع پوشش خرده فرهنگ گرانج¹ در ابتدا به گونه‌ای بود که “سامانتا هالند” آن را در بخشی از کتاب آلترناتیو فمینیست² با اصلاحات لباس زنان عصر ویکتوریا³ در انگلستان مقایسه می‌کند؛ لباس‌های “اصلاحات عصر ویکتوریا” درست مثل پوشش گرانج در دوره‌ی معاصر، در مقابل لباس‌های عادی روز قرار می‌گرفت و یک جریان ضد مد محسوب می‌شد، اما از طرفی چون دوچرخه سواری و شنا کردن را برای زنان ممکن می‌ساخت بدل به یک ضد مد کاربردی شد. جریانی برای زنان فمینیست⁴ که بتوانند طوری لباس بپوشند که از هنجارهای پوشش روز زنان (که عموماً دامن پرچین بلند دست و پاگیر، و پیراهن‌های کمر کرستی بود) پیروی نکنند. البته تحقیقات نشان داده که بسیاری از زنانی که مخالف فشن لباس می‌پوشند با هدف ضد مد بودن یا برچسب خوردن این لباس‌ها را انتخاب نمی‌کنند، چرا که از نظر سامانتا هالند بسیاری از زنان دوست ندارند بار مخالفت آمیز این عبارت را به دوش بکشند.

بیشتر بخوانید: گرانج چیست و مد گرانج از کجا آمده است؟

در دهه 90 میلادی، یک سبک پوشش مینیمالیستی در کشورهای دو سوی اقیانوس اطلس (منظور بخش شرقی قاره امریکا، شمال و غرب اروپا و بخشی از آفریقای شمالی) به عنوان ضد مد شناخته شد، در این استایل جوانان لباس‌های ساده مانند شلوار جین سیاه و تی شرت سفیدی می‌پوشیدند که برند خاصی نداشت.

یک دوره دیگر ضد مد در دهه 50 میلادی با ظهور راک اند رول ⁵ در امریکای شمالی بوجود آمد، بویژه در میان زنان جوان. بسیاری از زنان به جای لباس ها یا دامن های استاندارد مثل دامن های پودل⁶ یا دامن های چین دار شلوار جین و تی شرت های پلیسه دار می‌پوشیدند و گاهی نیز تی شرت های ساده برای عصیان در مقابل نقش‌های جنسیتی و هنجارهای اجتماعی آن دوران را به تن می‌کردند. در دهه های بعدی این مد، ریشۀ بسیاری از رویه های ضد مد مدرنی مثل گرانج شد. البته لازم به ذکر است که در حال حاضر پوشش گرانج به مرور زمان به واسطه تبلیغات و توجه طراحان مطرح فشن بدل به مد گرانج شده و از آن قالب ضد مد خارج شده است.  

مثال ها

یک مثال دیگر که این بار از اوایل قرن بیستم، توسط طراح مد افسانه ای گابریل شانل⁷ ابداع شد – یک سبک زنانه به نام “دختر فقیر”⁸ که در آن بانوان ثروتمند مانند زنان عادی به نظر می‌رسیدند، نمونه‌ی ضد مد دوره حیات شانل بود، البته در صورت دقت کردن روی جزئبات، کیفیت بالای لباس معلوم می‌شد.

همچنین حسی که از لباس چارلز شاهزاده ولز دریافت می‌شود به عنوان ضد مد توصیف شده است، زیرا بیانگر بی تفاوتی نسبت به مد فعلی و در راستای سبک سنتی پوشش مردم انگلستان است. ضد مد همچنین برای توصیف گروهی از پانک‌ها مثل زیر شاخه هاردکور پانک  در دهه 80 میلادی به کار میرود. این مد در شدید ترین حالت خود شامل تی شرت سفید ساده، شلوار سیاه یا شلوار جین ساده و چکمه های سیاه همراه با موی کوتاه است.

بیشتر بخوانید: پانک چیست و مد پانک از کجا آمده است؟ (بخش اول)

ضد مد در ایران

در مقیاس جهانی، ایران را نمی‌توان کشوری مدگرا در نظر گرفت چرا که پوشش عمومی مردم و تبلیغات پوشاک از جریان اصلی فشن دور است، اما به طور کلی ضد مد هم نمی‌تواند باشد چرا که پوشش ایرانی‌ها تلفیقی از لباس‌های به روز غربی و تفکر طراحان پوشاک در ایران است که چهار چوب‌هایش بر اساس هنجارهای اجتماعی، سیاسی و دینی تعریف می‌شود، با این حال جریان‌های ضد مد که با هنجارهای پوشش کلی ایرانیان در تضاد است، قابل تشخیص هستند، برای مثال کلاه مخملی‌های امروز که پوششان نه جنبه کاربردی دارد، نه فشن و بیشتر نمایانگر دوره‌ای از ایران هستند که گذشته است.  

نمایشگاه موزه 2017 به نام کمپ⁹ بررسی ضد مد میپردازد

مد و ضد مد زوجی بودند که در نمایشگاهی که در می 2017 برگزار شده و به تحقیق در مورد کارهای ری کاواکوبو¹⁰(Rei Kawakubo) در موزه هنر متروپلیتن¹¹ در نیویورک می‌پرداخت مورد بررسی قرار گرفتند. اندرو بولتون(Andrew Bolton) برگزار کننده نمایشگاه کاواکوبو بیان کرد که  نمایشگاه می 2017 یک راهروی پر پیچ و خم با میزبانی حدود 150 مجموعه بی نظیر است. هم نمایشگاه و هم کتاب همراه آن که نوشته اندرو بولتون¹² است بر اساس دوگانه های تکرار شونده در مد است که متمرکز بر هشت تضاد به شرح ذیل می‌باشد:

1- مد/ضد مد، 2- طراحی/بی طرحی، 3- مدل/چندگانه، 4-بعداً/اکنون، 5- بالا/پایین، 6- خود/دیگران، 7- عینی/ شهودی، 8- لباس/غیر لباس

بیشتر بخوانید: Vintage چیست؟ و استایل Vintage به چه چیزی اشاره دارد؟

اینستاگرام رزمد

1. Grunge
2. Alternative Femininities – Anti-Fashion & Feminism: Samantha Holland – 2004. New York
3. Victorian dress reform
4. فمینیسم – Feminism گستره‌ای از جنبش‌های سیاسی، ایدئولوژی‌ها و جنبش‌های اجتماعی است که هدفی مشترک را دنبال می‌کنند: تعریف، برقراری و دستیابی به سطحی از حقوق زنان که در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، شخصی و اجتماعی، با مردان برابر باشد
5. rock ‘n roll
6. poodle skirts
7. به اختصار کوکو شانل موسس برند “شانل” در دنیای غرب معروف به افسانه مد – Fashion Legend
8. Poor Girl
9. Camp
10. رئی کاواکوبو طراح برجسته مد ژاپنی
11. The Metropolitan Museum of Art
12. Camp by Andrew Bolton