داستان کفش‌ها؛ درد و لذت

داستان کفش‌ها؛ درد و لذت ترجمه مدمگ

چند سال پیش موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نمایشگاهی را ترتیب داد با عنوان “کفش‌ها: درد و لذت”. مقاله پیش رو به قلم الیستر سوک – Alastair Sooke و ترجمه مدمگ با تمرکز بر این نمایشگاه نگاشته شده است، هرچند که تمامی عکس‌ها از کفش‌های موجود در موزه‌ی ویکتوریا و آلبرت تهیه نشده است، اما تصویر روشنی از سِیر مفهوم درد و لذت که با کفش‌ گره خورده است ارائه می‌دهد، بنابر این بیش از این مقدمه را کش نمی‌دهیم و یکراست به مقاله‌ی اصلی می‌پردازیم، با ما همراه شوید.

همانطور که این صندل طلاکاری شده‌­ی مصر (در دوره‌ای که تحت سیطره‌ی روم بود) به ما یادآوری می‌کند. کفش‌­ها همیشه نمادهای قدرتمندی بوده­‌اند، حتی در دوران باستان. این کفش با ورق طلای خالص تزئین شده و به طرز حیرت­ انگیزی با ظرافت درست شده ­است. اما تناسبی با پای یک آدم معمولی ندارد. در نتیجه این کفش آغازگر یک سنت دیرینه است که در آن کفش­‌ها به دلایلی برای پاهای ما راحت نیستند. اغلب کفش‌­های فاخر و گرانقیمت علاوه بر لذت می‌­توانند برای کسی که آن­ها را پوشیده درد زیادی به همراه آورند. (موزه‌­ی ویکتوریا و آلبرت)

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره چرم وگان، چرم گیاهی یا غیر حیوانی

این جفت «موجاری»¹ مردانه گرانقیمت، که به احتمال زیاد در حیدرآباد هند ساخته ­شده­ است، باعث می­‌شود صندل طلاکاری شده­‌ی مصری در مقابل آن بسیار معمولی به نظر برسد. لایه‌­ی رویی چرمی کاملا طلادوزی شده­، در حالیکه دهانه‌­ی کفش با جواهراتی مانند الماس، زمرد و  یاقوت تزئین شده ­است. کیفیت ساخت آن بسیار بالاست و ممکن است زمانی متعلق به نظام حیدرآباد² بوده ­باشد اگرچه به نظر می‌­رسد هرگز پوشیده ­نشده‌اند. ظاهراً سفارش ­دهنده‌­ی آن می‌­خواسته پاهایش بیانگر ثروت و قدرت بی حد و حصرش باشد.(موزه کفش باتا)

کفش‌­ها علاوه بر نشان دادن قدرت، می­‌توانند اشیایی رویایی باشند و نقش مهم تاریخی در داستان‌­های پریان و فولکلور ایفا کنند: مثلاً زمانی که کفش شیشه‌­ای سیندرلا، او را از خدمتکار به پرنسس تبدیل می‌­کند. نسخه‌س دیگری از داستان سیندرلا را م‌ی­توان در داستانی مربوط به قرن اول ق.م میلاد ردیابی کرد( داستانی درباره‌­ی حاکم مصر، دختر برده‌ی یونانی و آزمون کفش) این کفش­‌های باله از ساتن ابریشمی و چرم ساخته­ شده‌­اند. و برای مویرا شیرر – Moira Shearer برای بازی در فیلم کفش­های قرمز(1948) پاول و پرسبرگر³، تولید شد. که برداشت آزادی از قصه‌­ی هانس کریستن آندرسن بود.(موزه‌­ی ویکتوریا و آلبرت)

در قرون وسطی، مد روز اروپایی‌­ها کفش پاشنه بلند نبود در عوض آن­ها دیوانه‌­ی کفش­‌های باریک و بلندی بودند که به صورت غیرطبیعی پنجه‌­ی کشیده­‌ای داشت و مانند تصویر بالا از چرم ساخته ­شده ­بود. به نظر می‌­رسد درباریان از مدلی که از مخمل و ساتن درست می‌شد استفاده می­‌کردند و این کفش به شخصی از طبقه‌­ی متوسط تعلق دارد. ظاهراً این کفش در چشم بینندگان امروزی مانند پدر کفش‌­های پنجه باریک (نوک تیز)⁴ به نظر می­‌رسد؛ در اواخر قرن 14 این کفش در حالیکه اسامی مختلفی  مانند ⁵“crackows”و ⁶“poulaines ” به خود می‌­گرفت، کل قاره را درنوردید. برای اینکه شکل خود را حفظ کند و بعد از مدتی دفرمه نشود، نوک پنجه با خزه انباشته می‌­شد و سپس به سمت بالا خمیده می‌­شدند تا راه رفتن آسان­تر شود. با این وجود این کفش­‌ها به هیچ وجه راحت نبودند: و کاربران قرون وسطایی آن احتمالا از می‌خچه و پینه‌­ی شست ­پا شکایت داشتند.(موزه­‌ی لندن)

بیشتر بخوانید: چطور هر مدل کفشی را تمیز کنیم؟

در ابتدای قرن 16 میلادی در امپراطوری عثمانی، مردان و زنانی که به حمام و یا حمام عمومی می‌­رفتند Bath Clogs یا به عربی قباقب – “qabâqib” می­‌پوشیدند. رفتن به حمام بخشی از زندگی روزانه‌­ی مردم بود و این کفش­‌ها در اصل کاربردی بودند:  آن­ها طراحی شده­ بودند تا فرد بالاتر از سطح داغ، کثیف و لیز حمام قرار بگیرد. گرچه همانطور که این کفش پاشنه بلند چوبی مورد استفاده در مصر قرن 19( تصویر بالا) شهادت می‌­دهد که در طی زمان کاربردی بودن آن قربانی مد شده است. این کفش تزئینات لاکی و فلزی خاتم­کاری شده‌­ی فراوانی دارد، ارتفاع آن 28/5 سانتی­متر است که آن­­ را به بلندترین کفش نمایشگاه ویکتوریا و آلبرت با موضوع “کفش‌­ها: لذت و درد“، تبدیل می­‌کند. کار آن­‌ها این بود که صاحب ثروتمند خود را بالاتر از سایر اشخاصی که در حمام بودند قرار دهند.(موزه ویکتوریا و آلبرت)

بیشتر بخوانید: ضد مد چیست؟

درحالی که طی دوران با توجه به کفش­‌های حمام عثمانی، کفش‌های پاشنه ­بلند چیز جدیدی نیستند، اما بعضی در این میان شهرت بیشتری نسبت به باقی آن‌ها دارند: کفش­‌های سوسماری با چرم آبی طراح انگلیسی ویوین ایست وود با پاشنه ­هایی فوق العاده قطور و با پاشنه‌­ی 21 سانتی­متری یکی از آن‌هاست.

در سال 1993 نائومی کمپل سوپرمدل معروف این کفش­‌ها را در شوی ایست وود برای هفته‌­ی مدپاریس  پوشیده ­بود، اما آن­ها آنقدر بلند بودند که باعث شدند نائومی تعادلش را روی سن از دست بدهد و بیافتد. به این شکل که در حین کت واک ناگهان یکی از کفش­‌ها کج شد و باعث شد او روی سن بلغزد. این لحظه، لحظه­‌ای نمادین در تاریخ مد و یادآور این نکته بود که زنان تا چه حدی پیش می‌­روند تا طبق مد به نظر برسند.(موزه ویکتوریا و آلبرت).

همانطور که بسیاری از طرفداران کفش‌های دستدوز می‌دانند کار دست طراح مد و دوزنده‌ای مانند مانولو بلانیک – Manolo Blahnik می‌­تواند فوق العاده گران قدیمت باشد. گاهی یک جفت کفش مردانه ساده مانند Bespoke Oxfords ممکن است قیمتی بیش از 3000 پوند داشته ­باشد.

این جفت کفش بروگ که تصویرش را در بالا مشاهده می‌کنید، کار شرکت کفاشی و خیاطی قدیمی نیو اند لینگوود – New & Lingwood است، این یک جفت با استفاده از چرم گوساله‌­ی روسی که از انبار خرابه‌­های کشتی دانمارکی در ساحل پلیموث در کناره­‌ی Cornwall در سال 1789 غرق شد، درست شده‌ است

با وجود اینکه چرم‌­ها صدهاسال قدمت داشتند چون در پارچه‌­ی مومی پیچیده ­شده ­بودند هنوز می‌شد از آن‌ها استفاده کرد. درست کردن کفش لوکسی مثل این کفش می‌­تواند بی­نهایت پیچیده باشد و نیازمند 200 مرحله­‌ی تخصصی است.(موزه ویکتوریا و آلبرت)

گاهی اوقات می‌­توان با هرچه که در دست است به چیزی لوکس و مدل بالا دست یافت. این بوت­‌ها طی جنگ جهانی دوم به سفارش یک نجیب ­زاده­‌ی لندنی ساخته ­شده‌اند. او لباسی از پوست مینک⁸ و دو کت که یکی از چرم قرمز و دیگری از خز پلنگ‌چه درست شده ­بود را نزد کفاش محلی خود در کنزینگتون برد و از او خواست از آن­‌ها برایش کفش جدیدی بسازد.  نتیجه‌­ی چشمگیر آن در کل دوران جنگ جهانی دوم جلوه ­گر بود. هلن پرسون مجری نمایشگاه “کفش­‌ها: لذت و درد” می‌­گوید: «آن­ها کمی زیادی پرزرق و برق  و بلند هستند، اما از نظر من داستان فوق ­العاده‌­ای پشت آن‌هاست: اینکه در میانه‌­ی جنگ جهانی، هنوز داشتن چیزی زیبا و جدید اهمیت داشت پس او این ایده به ذهنش رسید که لباس­‌هایش را قربانی کند. اگر می­توانستم از این نمایشگاه چیزی با خود ببرم قطعا این کفش­‌ها را انتخاب می­‌کردم.» (موزه ویکتوریا و آلبرت)

کفش‌ها همیشه سلاحی در اغوا و امیال بوده‌اند. مثلا در نقاشی پر حاشیه ادوارد مانه به نام المپیا¹⁰ (1863)، روسپی به جز روبان سیاهی که به دور گردن دارد و صندل پاشنه بلندی که در پای چپش کرده کاملاً برهنه است.

در ژاپن دوران فئودالیسم تن فروشان درباری¹¹ عالیرتبه که اوئیران – oiran نامیده می­شدند، گیتا سنتی مانند این کفش مخملی و لاکی رنگ که بیش از 20 سانتی متر پاشنه داشت به پا می‌­کردند. این کفش گویی ترکیبی از کفش حمام، دمپایی لا انگشتی و آسمان­خراش است. ایده­‌ی پشت آن این بود که، وقتی تن فروشان آن ­را می‌­پوشند مجبورند آهسته راه بروند و به طور متناوب پای خود را به صورت نیم دایره بکشند و در این صورت مردان قادر خواهند بود به راحتی زیبایی آن­ها را زیر نظر بگیرند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره کیت ماس

نمی‌­شود در نمایشگاهی کفشی از ایملدا مارکوس نام نبرد، بیوه­‌ی رئیس جمهور سابق فیلیپین فردیناند مارکوس، او به خرید کفش اعتیاد داشت. در سال 1929 متولد شد و در طی عمر خود مجموعه­‌ای بالغ بر 3000 جفت کفش را جمع ­آوری کرد. که یکی از آن­ها، این صندل پاشنه ­بلند بند­دار مزین به گلدوزی سیاه و سنگ راین، کار دست طراح ایتالیایی بلترامی است. مارکوس رو­ی کفیه هر کدام از صندل­‌ها که اکنون متعلق به موزه‌­ی کفش باتای تورنتو است را امضا کرده‌­است.

او مظهر وسوسه‌­ای است که کفش­‌ها در انسان به وجود می‌­آورند، از جمله مجموعه­ داران پرشوری که به دنبال به دست آوردن کفش­ هایی هستند که هرگز پوشیده نمی‌­شود اما تنها تحت تاثیر حیرت انگیزی آن قرار می­‌گیرند( موزه ویکتوریا و آلبرت)

1. Mojari: موجاری، نام نوعی پاپوش سنتی در شمال هند و پاکستان است. موجاری ریشه در هنر مغولی دارد و به‌پا کردن آن توسط پادشاهان گورکانی ترویج می‌شد
2. سلسله نظام حیدرآباد از سلسله‌های حکومتی در حیدرآباد دکن در کشور هندوستان است. شهریاران این سلسله با عنوان نظام مخفف نظام‌الملک از سال ۱۱۳۶ ه‍. ق/ ۱۷۲۴ م/ ۱۱۰۳ شمسی تا سال ۱۹۴۸ م/ ۱۳۲۷ شمسی حکومت کردند
3. Michael Powell and Emeric Pressburger’s 1948 film The Red Shoes
4. winkle-picker: بوت­‌ها یا چکمه‌­های نوک ­تیزی که طرفدارن انگلیسی راک اند رول  از 1950 به بعد می‌­پوشند.
5. ریشه این کلمه از Kraków دومین شهر بزرگ لهستان میاید.
6. تلفظ فرانسوی لهستان
7. Brogue با لهجه‌­ی ایرلندی انگلیسی به کفشی گفته می‌شود که مانند هشترک‌های خودمان تکه­ بندی شده و رویه ­ی چرم قوی آن با سوراخ‌های منظم تزئین شده باشد، درواقع کفش‌های هشترک، شش ترک و تکه دوزی شده در این رده انواع Oxford Brogued محسوب می‌شوند.
8. مینک نام دو گونه از خانواده راسوها: مینک آمریکایی و مینک اروپایی است که هر دو آن‌ها ساختار بدنی لاغر، پوست تیره و زندگی نیمه‌آبزی دارند
9. Geta : نوعی کفش سنتی ژاپنی
10. Olympia : المپیا نقاشی رنگ روغنی اثر ادوار مانه است که در سال ۱۸۶۳ کامل شد و نخستین بار در ۱۸۶۵ میلادی در سالن پاریس به نمایش درآمد. نمایش المپیا بسیار شوکّه‌کننده و بحث‌برانگیز بود چرا که نشان‌دهنده زن برهنه‌ای بود که با نگاهی خیره به بیننده می‌نگریست. همچنین جزئیاتی در تابلو وجود داشت که او را به عنوان یک تن‌فروش نشان می‌داد.
11. courtesans : واژه‌ای است که بیشتر اوقات برای زنان قدرتمند و نزدیک به خانواده یا دربار سلطنتی مورد استفاده قرار گرفته‌است. اعضای برجسته خانواده سلطنتی برای روابط عاشقانه خصوصی و خارج از چهارچوب ازدواج به تن فروشان قراردادی مراجعه می‌کردند و معمولاً عناوین رسمی همچون معشوقه سلطنتی برای آنها ایجاد می‌نمودند تا بتوانند راهی برای دور زدن ازدواج چهارچوبی آن زمان داشته باشند.