داستان کفش‌ها؛ درد و لذت

داستان کفش‌ها؛ درد و لذت ترجمه مدمگ

چند سال پیش موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نمایشگاهی را ترتیب داد با عنوان “کفش‌ها: درد و لذت”. مقاله پیش رو به قلم الیستر سوک – Alastair Sooke و ترجمه مدمگ با تمرکز بر این نمایشگاه نگاشته شده است، هرچند که تمامی عکس‌ها از کفش‌های موجود در موزه‌ی ویکتوریا و آلبرت تهیه نشده است، اما تصویر روشنی از سِیر مفهوم درد و لذت که با کفش‌ گره خورده است ارائه می‌دهد، بنابر این بیش از این مقدمه را کش نمی‌دهیم و یکراست به مقاله‌ی اصلی می‌پردازیم، با ما همراه شوید.

همانطور که این صندل طلاکاری شده‌­ی مصر (در دوره‌ای که تحت سیطره‌ی روم بود) به ما یادآوری می‌کند. کفش‌­ها همیشه نمادهای قدرتمندی بوده­‌اند، حتی در دوران باستان. این کفش با ورق طلای خالص تزئین شده و به طرز حیرت­ انگیزی با ظرافت درست شده ­است. اما تناسبی با پای یک آدم معمولی ندارد. در نتیجه این کفش آغازگر یک سنت دیرینه است که در آن کفش­‌ها به دلایلی برای پاهای ما راحت نیستند. اغلب کفش‌­های فاخر و گرانقیمت علاوه بر لذت می‌­توانند برای کسی که آن­ها را پوشیده درد زیادی به همراه آورند. (موزه‌­ی ویکتوریا و آلبرت)

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره چرم وگان، چرم گیاهی یا غیر حیوانی

این جفت «موجاری»[note] Mojari: موجاری، نام نوعی پاپوش سنتی در شمال هند و پاکستان است. موجاری ریشه در هنر مغولی دارد و به‌پا کردن آن توسط پادشاهان گورکانی ترویج می‌شد [/note] مردانه گرانقیمت، که به احتمال زیاد در حیدرآباد هند ساخته ­شده­ است، باعث می­‌شود صندل طلاکاری شده­‌ی مصری در مقابل آن بسیار معمولی به نظر برسد. لایه‌­ی رویی چرمی کاملا طلادوزی شده­، در حالیکه دهانه‌­ی کفش با جواهراتی مانند الماس، زمرد و  یاقوت تزئین شده ­است. کیفیت ساخت آن بسیار بالاست و ممکن است زمانی متعلق به نظام حیدرآباد[note] سلسله نظام حیدرآباد از سلسله‌های حکومتی در حیدرآباد دکن در کشور هندوستان است. شهریاران این سلسله با عنوان نظام مخفف نظام‌الملک از سال ۱۱۳۶ ه‍. ق/ ۱۷۲۴ م/ ۱۱۰۳ شمسی تا سال ۱۹۴۸ م/ ۱۳۲۷ شمسی حکومت کردند [/note] بوده ­باشد اگرچه به نظر می‌­رسد هرگز پوشیده ­نشده‌اند. ظاهراً سفارش ­دهنده‌­ی آن می‌­خواسته پاهایش بیانگر ثروت و قدرت بی حد و حصرش باشد.(موزه کفش باتا)

کفش‌­ها علاوه بر نشان دادن قدرت، می­‌توانند اشیایی رویایی باشند و نقش مهم تاریخی در داستان‌­های پریان و فولکلور ایفا کنند: مثلاً زمانی که کفش شیشه‌­ای سیندرلا، او را از خدمتکار به پرنسس تبدیل می‌­کند. نسخه‌س دیگری از داستان سیندرلا را م‌ی­توان در داستانی مربوط به قرن اول ق.م میلاد ردیابی کرد( داستانی درباره‌­ی حاکم مصر، دختر برده‌ی یونانی و آزمون کفش) این کفش­‌های باله از ساتن ابریشمی و چرم ساخته­ شده‌­اند. و برای مویرا شیرر – Moira Shearer برای بازی در فیلم کفش­های قرمز(1948) پاول و پرسبرگر[note] Michael Powell and Emeric Pressburger’s 1948 film The Red Shoes [/note]، تولید شد. که برداشت آزادی از قصه‌­ی هانس کریستن آندرسن بود.(موزه‌­ی ویکتوریا و آلبرت)

در قرون وسطی، مد روز اروپایی‌­ها کفش پاشنه بلند نبود در عوض آن­ها دیوانه‌­ی کفش­‌های باریک و بلندی بودند که به صورت غیرطبیعی پنجه‌­ی کشیده­‌ای داشت و مانند تصویر بالا از چرم ساخته ­شده ­بود. به نظر می‌­رسد درباریان از مدلی که از مخمل و ساتن درست می‌شد استفاده می­‌کردند و این کفش به شخصی از طبقه‌­ی متوسط تعلق دارد. ظاهراً این کفش در چشم بینندگان امروزی مانند پدر کفش‌­های پنجه باریک (نوک تیز)[note] winkle-picker: بوت­‌ها یا چکمه‌­های نوک ­تیزی که طرفدارن انگلیسی راک اند رول  از 1950 به بعد می‌­پوشند. [/note] به نظر می­‌رسد؛ در اواخر قرن 14 این کفش در حالیکه اسامی مختلفی  مانند [note] ریشه این کلمه از Kraków دومین شهر بزرگ لهستان میاید. [/note]”crackows”و [note] تلفظ فرانسوی لهستان [/note]”poulaines ” به خود می‌­گرفت، کل قاره را درنوردید. برای اینکه شکل خود را حفظ کند و بعد از مدتی دفرمه نشود، نوک پنجه با خزه انباشته می‌­شد و سپس به سمت بالا خمیده می‌­شدند تا راه رفتن آسان­تر شود. با این وجود این کفش­‌ها به هیچ وجه راحت نبودند: و کاربران قرون وسطایی آن احتمالا از می‌خچه و پینه‌­ی شست ­پا شکایت داشتند.(موزه­‌ی لندن)

بیشتر بخوانید: چطور هر مدل کفشی را تمیز کنیم؟

در ابتدای قرن 16 میلادی در امپراطوری عثمانی، مردان و زنانی که به حمام و یا حمام عمومی می‌­رفتند Bath Clogs یا به عربی قباقب – “qabâqib” می­‌پوشیدند. رفتن به حمام بخشی از زندگی روزانه‌­ی مردم بود و این کفش­‌ها در اصل کاربردی بودند:  آن­ها طراحی شده­ بودند تا فرد بالاتر از سطح داغ، کثیف و لیز حمام قرار بگیرد. گرچه همانطور که این کفش پاشنه بلند چوبی مورد استفاده در مصر قرن 19( تصویر بالا) شهادت می‌­دهد که در طی زمان کاربردی بودن آن قربانی مد شده است. این کفش تزئینات لاکی و فلزی خاتم­کاری شده‌­ی فراوانی دارد، ارتفاع آن 28/5 سانتی­متر است که آن­­ را به بلندترین کفش نمایشگاه ویکتوریا و آلبرت با موضوع “کفش‌­ها: لذت و درد“، تبدیل می­‌کند. کار آن­‌ها این بود که صاحب ثروتمند خود را بالاتر از سایر اشخاصی که در حمام بودند قرار دهند.(موزه ویکتوریا و آلبرت)

بیشتر بخوانید: ضد مد چیست؟

درحالی که طی دوران با توجه به کفش­‌های حمام عثمانی، کفش‌های پاشنه ­بلند چیز جدیدی نیستند، اما بعضی در این میان شهرت بیشتری نسبت به باقی آن‌ها دارند: کفش­‌های سوسماری با چرم آبی طراح انگلیسی ویوین ایست وود با پاشنه ­هایی فوق العاده قطور و با پاشنه‌­ی 21 سانتی­متری یکی از آن‌هاست.

در سال 1993 نائومی کمپل سوپرمدل معروف این کفش­‌ها را در شوی ایست وود برای هفته‌­ی مدپاریس  پوشیده ­بود، اما آن­ها آنقدر بلند بودند که باعث شدند نائومی تعادلش را روی سن از دست بدهد و بیافتد. به این شکل که در حین کت واک ناگهان یکی از کفش­‌ها کج شد و باعث شد او روی سن بلغزد. این لحظه، لحظه­‌ای نمادین در تاریخ مد و یادآور این نکته بود که زنان تا چه حدی پیش می‌­روند تا طبق مد به نظر برسند.(موزه ویکتوریا و آلبرت).

همانطور که بسیاری از طرفداران کفش‌های دستدوز می‌دانند کار دست طراح مد و دوزنده‌ای مانند مانولو بلانیک – Manolo Blahnik می‌­تواند فوق العاده گران قدیمت باشد. گاهی یک جفت کفش مردانه ساده مانند Bespoke Oxfords ممکن است قیمتی بیش از 3000 پوند داشته ­باشد.

این جفت کفش بروگ که تصویرش را در بالا مشاهده می‌کنید، کار شرکت کفاشی و خیاطی قدیمی نیو اند لینگوود – New & Lingwood است، این یک جفت با استفاده از چرم گوساله‌­ی روسی که از انبار خرابه‌­های کشتی دانمارکی در ساحل پلیموث در کناره­‌ی Cornwall در سال 1789 غرق شد، درست شده‌ است

با وجود اینکه چرم‌­ها صدهاسال قدمت داشتند چون در پارچه‌­ی مومی پیچیده ­شده ­بودند هنوز می‌شد از آن‌ها استفاده کرد. درست کردن کفش لوکسی مثل این کفش می‌­تواند بی­نهایت پیچیده باشد و نیازمند 200 مرحله­‌ی تخصصی است.(موزه ویکتوریا و آلبرت)

گاهی اوقات می‌­توان با هرچه که در دست است به چیزی لوکس و مدل بالا دست یافت. این بوت­‌ها طی جنگ جهانی دوم به سفارش یک نجیب ­زاده­‌ی لندنی ساخته ­شده‌اند. او لباسی از پوست مینک[note] مینک نام دو گونه از خانواده راسوها: مینک آمریکایی و مینک اروپایی است که هر دو آن‌ها ساختار بدنی لاغر، پوست تیره و زندگی نیمه‌آبزی دارند [/note] و دو کت که یکی از چرم قرمز و دیگری از خز پلنگ‌چه درست شده ­بود را نزد کفاش محلی خود در کنزینگتون برد و از او خواست از آن­‌ها برایش کفش جدیدی بسازد.  نتیجه‌­ی چشمگیر آن در کل دوران جنگ جهانی دوم جلوه ­گر بود. هلن پرسون مجری نمایشگاه “کفش­‌ها: لذت و درد” می‌­گوید: «آن­ها کمی زیادی پرزرق و برق  و بلند هستند، اما از نظر من داستان فوق ­العاده‌­ای پشت آن‌هاست: اینکه در میانه‌­ی جنگ جهانی، هنوز داشتن چیزی زیبا و جدید اهمیت داشت پس او این ایده به ذهنش رسید که لباس­‌هایش را قربانی کند. اگر می­توانستم از این نمایشگاه چیزی با خود ببرم قطعا این کفش­‌ها را انتخاب می­‌کردم.» (موزه ویکتوریا و آلبرت)

کفش‌ها همیشه سلاحی در اغوا و امیال بوده‌اند. مثلا در نقاشی پر حاشیه ادوارد مانه به نام المپیا[note] Olympia : المپیا نقاشی رنگ روغنی اثر ادوار مانه است که در سال ۱۸۶۳ کامل شد و نخستین بار در ۱۸۶۵ میلادی در سالن پاریس به نمایش درآمد. نمایش المپیا بسیار شوکّه‌کننده و بحث‌برانگیز بود چرا که نشان‌دهنده زن برهنه‌ای بود که با نگاهی خیره به بیننده می‌نگریست. همچنین جزئیاتی در تابلو وجود داشت که او را به عنوان یک تن‌فروش نشان می‌داد. [/note] (1863)، روسپی به جز روبان سیاهی که به دور گردن دارد و صندل پاشنه بلندی که در پای چپش کرده کاملاً برهنه است.

در ژاپن دوران فئودالیسم تن فروشان درباری[note] courtesans : واژه‌ای است که بیشتر اوقات برای زنان قدرتمند و نزدیک به خانواده یا دربار سلطنتی مورد استفاده قرار گرفته‌است. اعضای برجسته خانواده سلطنتی برای روابط عاشقانه خصوصی و خارج از چهارچوب ازدواج به تن فروشان قراردادی مراجعه می‌کردند و معمولاً عناوین رسمی همچون معشوقه سلطنتی برای آنها ایجاد می‌نمودند تا بتوانند راهی برای دور زدن ازدواج چهارچوبی آن زمان داشته باشند. [/note] عالیرتبه که اوئیران – oiran نامیده می­شدند، گیتا سنتی مانند این کفش مخملی و لاکی رنگ که بیش از 20 سانتی متر پاشنه داشت به پا می‌­کردند. این کفش گویی ترکیبی از کفش حمام، دمپایی لا انگشتی و آسمان­خراش است. ایده­‌ی پشت آن این بود که، وقتی تن فروشان آن ­را می‌­پوشند مجبورند آهسته راه بروند و به طور متناوب پای خود را به صورت نیم دایره بکشند و در این صورت مردان قادر خواهند بود به راحتی زیبایی آن­ها را زیر نظر بگیرند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره کیت ماس

نمی‌­شود در نمایشگاهی کفشی از ایملدا مارکوس نام نبرد، بیوه­‌ی رئیس جمهور سابق فیلیپین فردیناند مارکوس، او به خرید کفش اعتیاد داشت. در سال 1929 متولد شد و در طی عمر خود مجموعه­‌ای بالغ بر 3000 جفت کفش را جمع ­آوری کرد. که یکی از آن­ها، این صندل پاشنه ­بلند بند­دار مزین به گلدوزی سیاه و سنگ راین، کار دست طراح ایتالیایی بلترامی است. مارکوس رو­ی کفیه هر کدام از صندل­‌ها که اکنون متعلق به موزه‌­ی کفش باتای تورنتو است را امضا کرده‌­است.

او مظهر وسوسه‌­ای است که کفش­‌ها در انسان به وجود می‌­آورند، از جمله مجموعه­ داران پرشوری که به دنبال به دست آوردن کفش­ هایی هستند که هرگز پوشیده نمی‌­شود اما تنها تحت تاثیر حیرت انگیزی آن قرار می­‌گیرند( موزه ویکتوریا و آلبرت)