تاریخچه‌ و خاستگاه روسری و آشنایی با «هِرمس» مشهورترین برند جهانی

تاریخچه‌ و خاستگاه روسری و آشنایی با «هِرمس» مشهورترین برند جهانی

روسری‌هایی که از عشق بافته می‌شوند.

مرجع: princessefoulard[1]

ترجمه از زبان فرانسه: مریم عباس بیگی

تخمین زمان مطالعه: ۹.دقيقه

مقدمه:

امروزه روسری‌‌ها همانند جواهرات زینتی و کیف‌های کوچک‌دستی در رسته‌ی لوازم جانبی مُد جا خوش‌کرده‌اند.این جزئیات، ریزه‌کاری‌‌های خاصّی هستند که به ظاهرتان اضافه می‌شوند و با اشاره‌ی چشمی به‌ آن جلوه‌ می‌بخشند. مع‌الوصف، روسری درآغاز ‌ با هدفی کاربردی طرح‌ریزی شد که در ادامه با تاریخ مختصری از تحوّل آن آشنا خواهیم شد.

تاریخ کوتاه روسری تاریخچه‌ و خاستگاه روسری

همگان ازدیرباز ، با روسری‌های زنانه و مردانه آشنا بودند. ریشه‌ی این کلمه در زبان فرانسه از زبان اهالی پرووانس[2]، ناحیه‌ای در جنوب فرانسه، نشأت گرفته است.foulard (روسری) از واژه‌ی foulat  می‌آید، به معنای پارچه ی سبک. روسری  تنها مختصّ زنان نبوده است و با گذر زمان، مردان نیز خود را با این تکّه‌های پارچه می‌آراسته‌اند. فرانسوای اوّل از تمام نفوذ خود بهره می‌برد تا شهر لیون را بدل  به پایتخت ابریشم کند. بافندگان این شهر،آن زمان، پارچه‌هایی با کیفیت مرغوب می‌بافتند و طولی نکشید که نام لیون در کشور  و حتا بیرون از مرزها، به واسطه‌ی پارچه‌های اعلایش برسرزبان‌ها افتاد. در قرن هجدهم ، عمدتاً روسری‌ها را از نخ  و برای طبقات مرفه از ابریشم می‌بافتند. منظور از روسری ،لچک‌ها و شال‌هایی است که آن زمان بر شانه‌‌ی  زنان خودنمایی می‌کرد که بیشتر برای محافظت از سرما استفاده می‌شد و در  طبقه‌ی مرفه ابزاری بود برای نمایش ثروت.

تاریخچه‌ی روسری افریقایی تاریخچه‌ و خاستگاه روسری

اروپایی‌های افریقایی‌تبار اغلب زمستان‌ها روسری‌های رنگارنگی برای محافظت از موی خود سر می‌کنند. در بعضی از سنت‌های افریقایی، روسری به‌ضرورت، دلالت مذهبی نداشته و همواره برای مراقبت از موها در برابر بدی آب و هوا و تأثیرات ناخوشایندش استفاده می‌شد.در خاک افریقا، روسری برای برجسته کردن زیبایی زن به‌کارمی‌رفت.بسته به روش گره زدن  روسری و نقش‌مایه‌های آن و حتا متأثر از جنس پارچه‌ (نخ، ابریشم یا الیاف نخل)،روسری، زبانی را بازنمون می‌کند که آگاهان قادر به فهمش هستند. بعضی نقش‌مایه‌ها بازگوکننده‌ی آن هستند که صاحب روسری زنی تواناست، بعضی دیگر نشان می‌دهند که زن همسر ثروتمندی دارد و برخی  هشدار و تهدیدی برای رقیبان است. قسمی از موتیف ها بیانگر این است که زن موردبحث در پی همسر است و گروهی دیگر نشانه‌ی قدردانی از نیاکان هستند.سنت روسری در سرزمین افریقا بسیار غنی است و مع‌ذلک کمتر معانی مذهبی  و بیشتر دلالت‌های واقع‌گرایانه دارد.

تاریخچه‌ی پوشیدن روسری تاریخچه‌ و خاستگاه روسری

کیمت Kemet نامی بود که مصریان باستان به سرزمین خود داده بودند.کلمه ی کیمت به معنای «سرزمین مردمان سیاه» است. زنان کیمت ِباستان،مخصوصاً زنان متعلّق به طبقه‌ی برخوردار برای نمایش بیشتر زیبایی‌شان ، موی خود را به طریق  باشکوهی می‌آراستند. امروزه نیز زنان افریقایی‌تبار روسری‌های خود را به شیوه‌ای به هم می‌پیچانند که یادآور مدل‌های آرایش موی ملکه‌های بزرگ کیمت همچون ملکه نِفِرتی‌تی  با زیبایی افسانه‌ای است.

روسری در رُم ریشه دارد،نقشی که درآنجا داشت بیشتر کمک به پاکیزه‌نگاه‌داشتن مردم بود. هنوز زمان زیادی مانده تا به روسری به عنوان مُد برسیم.

بستن روسری دور گردن چه معنایی دارد؟

پارچه ی نازکی برای پاکیزه‌ماندن وجود داشت که نامش«عرق‌چین» به معنای «پارچه‌ی عرق‌گیر» بود.مردان  برای مقابله با تعریق در آب و هوای گرم آن را دور گردن یا  کمر می‌بستند .بعدها حدود هزارسال پیش از میلاد مسیح (ع)، روسری پوشیدن در یونان باستان برای زنان اجباری شد. زنان شوهردار باید سرخود را می‌پوشاندند ،دختران جوان باید سرتاپای خود را با چادر پنهان می‌کردند  و روسپیان باید سر خود را برهنه می‌کردند. در رُم باستان،حجاب  پیش‌درآمدی بر مراسم ازدواج شد.

روسری در دین تاریخچه‌ و خاستگاه روسری

سخن‌گفتن از روسری ابریشمی بدون اشاره به دین ممکن نیست. در دین‌های یهودیت، مسیحیت و اسلام حجاب وجود داشته یا همچنان وجود دارد. حجاب به نشانه‌ی احترامِ دینی، در مسیحیت پذیرفته شده که اکنون فقط خواهران روحانی آن را مراعات می‌کنند. در دین اسلام حجابِ زنان با عفاف همراه است و برای صیانت از چشمان ناپاک رعایت می‌شود. امروزه حجاب بسته به کشور به صورت‌های متفاوتی درآمده است: برقع در افغانستان و پاکستان، چادر و نقاب در خاورمیانه و مغرب و پرده‌پوشی در هند.

تحولات بسیاری که در تاریخ روسری روی داده است، تعیین زمان دقیق ِتبدیل شدن آن به صورت لوازم جانبی مُد را دشوار کرده است. امّا آنچه می‌دانیم این است که زنان به‌سرعت تحت تأثیر این پدیده قرار گرفتند و  درگذر زمان شکل‌ها، رنگ‌ها، جنس‌ها و چاپ‌های روسری با جریان مُد تغییر کردند. از سال‌های پایانی قرن نوزدهم تا به امروز، روسری، مانند روسری‌های مشهور برندهرمس[3]، به کالایی فرعی برای اظهار آراستگی تبدیل شده‌اند.بیش از هفتادسال است که چهارگوش‌های هرمس به دلیل  ابریشم ظریف به‌کاررفته و باریک‌دوزی‌های تزئینی و چاپ‌شده بر آن همیشه‌مدروز است.روسری‌های محلی هم  به جریان مد وارد شده‌اند. درسال‌های اخیر دیده‌ایم که روسری‌های اقوام در راهروهای نمایشِ شناخته‌ترین طراحان مُد و شیفتگان صاحب‌سبک مُد بدل به یکی از لوازم فرعی همیشگی شده‌اند.

تاریخچه‌ی روسری‌های کابیل Kabyle

روسری‌های بسیار بلند چهار تا هشت متریِ عشایر ِصحرای بزرگ افریقا را کابیل گویند. افریقاییان به‌طور سنتی کابیل را برای محافظت از آفتاب شدید و خاک دور سر می‌پیچاندند. مشهورترین کابیل‌ها به رنگ‌های آبی نیلی هستند که در روزهای جشن استفاده می‌شوند.امروزه کابیل‌ها را در انواع رنگ‌ها و چاپ‌ها در راهروهای مُد می‌بینیم و اغلب برای نمایش ظاهری ماجراجویانه و نامتعارف دورگردن انداخته می‌شوند.

تاریخچه‌ی چفیه یا به زبان عربی کوفیه[4]

این تکه‌پارچه با تغییرات نمادین بسیاری مواجه بوده است. دهقانان بادیه‌نشین شبه‌جزیره‌ی عربستان برای محافظت از باد و شن بیابان چفیه می‌بندند.سال ۱۹۳۶،چفیه با چهره‌ی یاسر عرفات [5]در پیوند قرار گرفت و بار معنایی سیاسی در مفهوم مقاومت فلسطین به خود گرفت.با ورود چفیه به سرزمین‌های دیگر، معنای سمبولیستی آن رنگ باخت و تنها به عنوان نماد ظاهری اعتراض و انقلاب پدیدار شد. حضور چفیه را می‌توان امروز در جریان‌های موسیقی مانند پانک و سکا[6] ملاحظه کرد. روسری از زمان نخستین تا امروز زنان را پوشانده است و  شمامی‌توانید معنای موردنظرتان را از آن طریق برسانید و با ظاهرتان منطبق کنید.

خاستگاهِ روسری تاریخچه‌ و خاستگاه روسری

روسری به عنوان پارچه‌ای پوشاننده از زمان ظهور پارچه وجود داشته است. کلمه‌ی روسری قدمت زیادی ندارد و در قرن هجدهم نمایان شد درست مانند کلمه‌ی پشمینه که به شال‌های بزرگ شرقی اطلاق می‌شد. در آن زمان واژه‌ی روسری برای اشاره به تکه پارچه‌ای نخی یا ابریشمی به کار می‌رفت که بعدها به صورت شال ادامه‌ی حیات داد. روسری به طور کلی استعاره‌ای از پارچه‌ای که به تکه‌ های باریک برش‌داده شده نیز هست.مراد قسمتی از پارچه هست نه طاقه‌ی  آن.

روسری به‌عنوان اکسسوریِ مُد به دربار ورود می‌کند.آنجا روسری را بر شانه می‌اندازند و به صورت شال اسقفی دور گردن یا بر سر قرار می‌دهند.روسری با دستمال که تکه پارچه‌ی کوچکی برای پاک‌کردن بینی است فرق دارد. از لحاظ ریشه‌شناسی کلمه‌ی روسری در زبان فرانسه از زبان اهالی پرووانس، ناحیه‌ای در جنوب فرانسه، نشأت گرفته است.foulard (روسری) از واژه‌ی foulat  می‌آید، به معنای پارچه ی سبک یا ملحفه.در زمان ما،این کلمه به پارچه،بافته یا منسوجی دلالت دارد که دور گردن یا نیم‌تنه را با آن می‌پوشانند تا دربرابر آب و هوای نامناسب، سرد یا  آفتاب از انسان محافظت کند. روسری به صورت یکی از لوازم جانبی مُد از مواد متنوع، در شکل‌ها و رنگ‌های متعدد و پارچه‌های گوناگون بافته می‌شود.

تاریخچه‌ی روسری هرمس

امیلیو پوچی [7]طراح سرشناس مُد، دست به خلق روسری‌های خاص خود می‌زند و مجموعه‌هایی از روسری‌ها‌ و دستمال‌گردن‌هایِ ابریشمیِ چهارگوش در نقش‌مایه‌ها و رنگ‌های متنوع می‌آفریند. پوچی روسری را به صورتی جدید،منطبق بر ذائقه‌ی روز و با نگاهی نوگرایانه در زندگی روزمره تلفیق می‌کند. این طراح،جان تازه‌ای به ابریشم می‌دهد و طراحان  مُد بسیاری  را با خود همراه می‌کند  و کلّ صنعت مُد را به قبضه درمی‌آورد. روسری‌های برندهای هرمس و ورساچه با طرح‌های خلاقانه‌شان بسیار شناخته شده‌اند.گریس کلی  [8] ستاره و بازیگر امریکایی متولد ۱۹۲۹ در شهر فیلادلفیا،انگیزه‌ی  توجه درخور همگان به روسری  می‌شود.او شیفتگی خود به روسری را در ظاهرش به نمایش می‌گذاشت و با پوشیدن روسری‌ها با وقار و ظرافت تمام،در ارتقاء ارزش زیبایی‌شناسانه‌ی آنها در زمان حیاتش سهم به سزایی داشت. گریس به عنوان الگوی بسیاری از زنان، با نمایش  تصویر  تجاری، مجلل و رویایی از خود در توسعه‌ی تولید روسری  مشارکت داشت.

تاریخ جذاب روسری با گذشته‌ای سرشار از هیجان و سنت در برابر ماست. امروزه بسیاری از لوازم جانبی مُد همچون روسری در زندگی ما به جزئی جداناپذیر تبدیل شده‌اند و ناگزیر روزانه استعمال می‌شوند . روسری ها، دستمال‌گردن‌ها  و شال‌ها وابسته به زمان، آب و هوا و تمایلات ما مکانی قابل‌توجه در کمد لباس‌هابه خود اختصاص داده‌اند.  

روسری و حجاب

هرچند روسری  پوششی است ابریشمی  یا نخی، به بیان دیگر ، از پارچه‌ای بسیار ظریف امّا این پوشش ربط چندانی با حجاب مذهبی که از قضا آن هم روسری است، ندارد. روسریِ دینی قبل از هرچیز کارکردی شرعی دارد. روسری در معنای عام از پارچه‌ای مربعی، مستطیلی یا از ابعادی دیگر  ساخته شده که به عنوان یکی از لوازم جنبی مُد  فایده‌ی پوششی‌اش  تزئین لباس و دلرباترکردن ظاهر است. لیون در امر تولید پارچه و روسری شهری متمایز است. درجریان زندگی کم‌کم صنعت روسری توسعه یافت. قرن‌هاست که تولید ابریشم و این فعالیت صنعتی در لیون دوام یافته است. برند مشهور آندره کلود کانووا[9]، از مؤخرین در لیون، سنت چاپ بر روی روسری را به شیوه‌ای اصیل و قدیمی ادامه می‌دهد و ادامه‌ی حیات این مهارت استثنائی را ممکن می‌سازد. چاپ‌ها بر روی قاب ‌های قدیمی انجام می‌شوند  و روسری‌ها را با دست در قالب‌ها می‌چرخانند.

بیشتر بخوانید: نگاهی بر تاریخ مُد کُره – قسمت اول

تاریخچه‌ی دستمال‌گردن[10]پیشاهنگی

در بسیاری از تظاهرات از نوعی پوشش خاص استفاده می‌کنند تا گروهی را متمایز نشان دهند ، هر عضو همان نشان را با خود دارد تا خود را بازشناسد یا تعلقات خود را اظهار کند.مثلاً در فعالیت‌ّهای پیشاهنگی ، دستمال گردن را به شکل خاصّی گره می زنند و از پارچه‌ی مشخصی استفاده می‌کنند تا یکان‌ها را در قلب گروه برجسته کنند و دسته‌های جدا بسازند. بنابراین دستمال‌گردن بخشی از جهان یک پیشاهنگ جوان و نشانی از به رسمیت شناختن اوست درواقع کارکردی هویتی دارد. در اینجا صحبت از یکدستی همان عنصری متمایزکننده هم به میان است.

 روسری در بسیاری از فعالیت‌های هنری خیابانی مانند خنیاگری و جادوگری هم استفاده می‌شود. شعبده‌بازان برای انجام تردستی‌هایشان از روسری استفاده می‌کنند. ما همچنین در بعضی از بازی‌ها برای پوشاندن چشمانمان آنها را با روسری می‌بندیم مثلاً در بازی «روباه می‌گذرد». در بسیاری از تمدن‌ها روسری به همین ترتیب حضور دارد.

تفاوت شال و روسری

شال و روسری اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند. شال توسعاً به عنوان روسری هم استفاده می‌شود با این‌حال از لحاظ ضخامت با روسری فرق دارد. روسری شامل انواع پوشاننده‌های گردن می‌شود اما شال نوع گرمتر و کلفت‌تر آن است. همچنین باید میان شال و  رودوشی‌ها و بالاپوش‌ها که بسیار بزرگتر از شال هستند تمایز قائل شد.شال‌های ابریشمی مردانه‌ی مجلل به شکل مستطیل نسبتاً کوتاه هستند و مانند رودوشی بر شانه‌ها قرار نمی‌گیرند، بالاپوش‌را هم مانند یک پتو معمولاً به بر می‌کنند.بد نیست یادآوری کنیم که تفاوت‌ها بیشتر مربوط می‌شوند به جنس و اندازه‌ی پارچه. مثلاً روسری را هرگز از پشم نمی‌سازند و سبک‌تر است و انواع دیگر، اغلب برای محافظت در برابر سرماست. پس روسری‌ها را به طرق مختلف می‌توان پوشید و آنها به دلایل متعدد در زندگی ما حضور دارند. روسری چیزی بیش از یک کالای مُد است !

چنانچه اشاره شد کارکرد اصلی روسری پیش از هرچیز محافظت در برابر گرد و غبار ،گرما و آفتاب است. از این رو باید در دوخت، پارچه‌ی مناسب و به اقتضای موقعیت به کار برد برای مثال باید ازجنسی گرم و غیرقابل نفوذ در آب و هوای  سرد استفاده کردو در برابر نور خورشید، پارچه‌ای سبک بر موها قرار داد و با توجه به شدت گرمای خورشید لبه‌های آن را برای حفاظت تازد.ما به سراغ روسری‌ها می‌رویم چون شیفته‌ی حس لطیفی هستیم که از تماس آنها با پوست احساس می‌کنیم. ما روسری می‌پوشیم چرا که رنگ‌ها و نقش و نگارهایش ظاهرمان را جذاب‌تر می‌کند و سرانجام ما روسری می‌پوشیم تا دربرابر تهاجم دنیای بیرون از خود محافظت کنیم.

[1]^{– https://www.princessefoulard.com/blog/histoire/histoire-foulard/}

[2]^{– Provence}

[3] – Hermès

[4] – keffieh

[5]^{– Yasser Arafat}

[6] – Ska سْکا نام سبکی از موسیقی با اصالت جامائیکایی است که در سال های پایانی دهه‌ی ۱۹۵۰ متولد شد. این ژانر از موسیقی را می‌توان پیشگام سبک‌های راک‌ستدی rocksteady و رگه reggae به حساب آورد. این سبک عناصر موسیقی کارائیبی را با جاز امریکایی و ریتم بلوز تلفیق کرد. توضیح مترجم.

[7] – Emilio Pucci

[8] – Grace Kelly

[9] – André Claude Canova

[10] – scout